Uitgebreide registraties durven loslaten voor betere patiëntenzorg

In 2018 zijn afdelingen in drie ziekenhuizen, UMCG, Radboudumc en Rijnstate, gestart met het experiment Zinvolle Registratie (ZIRE). De drie afdelingen werden (deels) vrijgesteld van de verplichte interne en externe registraties en startte met een kernset van 16 zinvolle indicatoren. Het doel is om kwaliteitsverbetering weer tot hoofddoel van de registraties te maken, en kwaliteit terug te geven aan zorgverleners. Die missie is geslaagd. “Uit onze evaluatie blijkt dat met minder registratie de balans is verlegd naar meer kwaliteitsverbetering,” aldus de projectleiders Marieke Zegers (Radboudumc) en Gera Welker (UMCG).

Nog even in het kort. Wat houdt dit experiment in?
Marieke: “Met ZIRE hebben we de resetknop ingedrukt en zijn we teruggegaan naar de tekentafel. We zijn dus niet gaan schrappen in de vele indicatoren, maar hebben gekeken welke kwaliteitsparameters zinvol zijn om de kwaliteit van zorg daadwerkelijk te verbeteren. De vraag was: wat heb je nodig om kwaliteit van zorg te verbeteren voor de patiënt?”
Gera: “Zorgverleners nemen daarbij weer zelf, samen met patiënten, het voortouw. Al snel bleek dat iedereen patiëntgerichte zorg wil bieden. Zo kwamen patiëntuitkomsten centraal te staan in de verschillende nieuwe kernsets.”

Waar is het experiment ZIRE uitgevoerd?
Gera: “In het Radboudumc werd ZIRE uitgevoerd op de Intensive Care (IC)-afdeling, in Rijnstate in het Oncologisch Centrum en in het UMCG bij de afdeling Hematologie. Alle drie de afdelingen kozen een eigen kernset die past bij de zorgverlening van hun afdeling. Zij kregen toestemming van externe partijen als de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd omdat er op kleine schaal werd geëxperimenteerd met een zelfgekozen kernset.”
Marieke: “Een randvoorwaarde voor dit revolutionaire experiment was dat we goed zouden laten zien wat we deden en de resultaten zouden meten. Dat hebben we met onze evaluatie gedaan.”

Wat zijn de meest opzienbarende uitkomsten van de evaluatie?
Gera: “Het mooiste is dat we de kwaliteit hebben teruggegeven aan de zorgprofessionals. Zij voelen zich weer eigenaar van kwaliteit en gaan die zelf actief verbeteren.”
Marieke: “Met ZIRE verleggen we de balans van meten naar verbeteren. Deelnemers zijn er van doordrongen dat meten de eerste stap is. Door zinvol te meten, gaan ze echt wat met de uitkomsten doen, namelijk actief de kwaliteit verbeteren. Zo voldoe je weer aan de bedoeling van meten en registreren. Op de IC van het Radboudumc hebben we bijvoorbeeld de incidentmeldingen afgeschaft. Dat lag heel gevoelig. Nu komen de incidenten op het verbeterbord van de afdeling en gaat het team er direct mee aan de slag. Een verpleegkundige verwoordde het verschil heel treffend: ‘Vroeger dumpten we de meldingen bij DIM, nu pakken we zelf het probleem op. Ik doe zelf iets om een incident te voorkomen en stap zo nodig naar een andere afdeling toe.’”
Gera: “Bij onze hematologie-afdeling geven we patiëntgerichte zorg en samen beslissen vorm. De verpleegkundige professional heeft een centrale rol in het zorgproces. Een speciaal daarvoor opgeleide HBO-verpleegkundige bespreekt met patiënten wat voor hen van belang is. Als een patiënt dan bijvoorbeeld aangeeft dat stress een probleem is, zoeken we daar direct samen een passende oplossing voor.”
Marieke: “In het Radboudumc ervaart men het verminderen van de registratielast echt als een succes. En in Rijnstate valt op dat het klinisch redeneren er weer toedoet. Doordat zorgverleners niet langer lijstjes afvinken, kijken en bespreken ze veel meer wat de patiënt nodig heeft op een bepaald moment. Pas dan lever je de beste zorg voor die ene patiënt.”

Wat is jullie belangrijkste aanbeveling?
Gera: “Maak zorgverleners zelf weer eigenaar van kwaliteit. Dat blijkt met ZIRE goed te lukken.”
Marieke: “Om betere patiëntenzorg te krijgen, moet je de registraties durven loslaten. De vele verplichte registraties houden ons nu in de houdgreep. We zijn meer bezig met registreren dan verbeteren. Door minder te registreren en persoonsgericht te kijken worden zorgverleners zich bewust van hun verantwoordelijkheid. Zelf klinisch redeneren met kennis van protocollen, in plaats van het bedrijven van kookboekgeneeskunde, leidt tot meer smaaknuances en maakt het vak mooier.”

Mooie uitkomsten en aanbevelingen. Betekent dit dat alle ziekenhuizen mogen overstappen op zinvolle registratie?
Marieke: “We merken dat bijvoorbeeld de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd en de Federatie Medisch Specialisten open staan voor zinvolle registratie, maar niet alle partijen zijn om. We mogen wel de schaal van het experiment uitbreiden. Zo mogen acht IC’s in de regio Nijmegen overstappen op onze kernset. En Rijnstate gaat het project in het eigen ziekenhuis verbreden.”

-----------------------------------------------------------------------------
Zinvol registreren in cijfers

• De afdeling Hematologie in het UMCG ging van 78 naar 15 indicatoren.
• De IC in het Radboudumc ging van 102 naar 16 indicatoren.
• Het Oncologisch Centrum in Rijnstate ging van 138 naar 16 indicatoren.

Kijk voor meer uitkomsten in het evaluatieonderzoek ZIRE.

Het experiment ZIRE vond plaats met financiële steun en onder auspiciën van het Zorginstituut en het NFU Consortium Kwaliteit van Zorg (thema Anders verantwoorden).

Voor vragen over ZIRE en/of Anders verantwoorden kunt u terecht bij Leontien Sturms of Andy Schuurmans via Kwaliteitvanzorg@nfu.nl