Loket helpt patiënt op weg naar een gezondere leefstijl

Veel mensen zouden baat hebben bij een andere leefstijl. Instellingen experimenteren dan ook volop met een loket dat patiënten daarbij op weg helpt. In de tiende en laatste bijeenkomst van het Kennisnetwerk ‘de patiënt als partner’ op dinsdag 28 november luisterden zo’n 35 deelnemers naar de ervaringen in het Amsterdam UMC en het MUMC+. Twee vergelijkbare aanpakken, de een wat priller dan de ander. Wat ze in ieder geval gemeenschappelijk hebben is het gedachtegoed van de patiënt als partner.

Benut het ‘teachable moment’

Orthopedisch chirurg Adhiambo Witlox (MUMC+) vertelt over het initiatief tot een Vitaliteitsloket. Zuid-Limburg scoort hardnekkig erg slecht als het gaat om overgewicht en bewegen. Voor de Raad van Bestuur reden om geld beschikbaar te stellen om daar concreet iets aan te doen. De afdeling Orthopedie en drie andere klinische afdelingen sloegen daarop de handen ineen en startten afgelopen zomer met de voorbereiding. Het wordt een plek waar patiënten terecht kunnen zodra ze weten dat ze hun leefstijl moeten aanpakken. Dát moment, in de woorden van Adhiambo Wilcox ‘het teachable moment’, kunnen medisch of verpleegkundig specialisten aangrijpen om hun patiënt te vragen of ze doorverwezen willen worden. Patiënten kunnen dan vrijwel direct terecht bij het vitaliteitsloket voor een verkenning van de problematiek en voor een vervolgafspraak.

Die onmiddellijke beschikbaarheid is erg belangrijk, zegt Wilcox. Immers: op dat moment zijn patiënten vaak echt aanspreekbaar op hun leefstijl. Bij het tweede gesprek bespreken patiënt en leefstijlmakelaar de mogelijkheden en de prioriteiten. Niet alles kan tegelijk. Belangrijk is dat de patiënt pártner is en zich ook pártner voelt. Diegene kiest zelf de doelstellingen en neemt de regie over het vervolg. Dat vervolgtraject vindt overigens altijd plaats in de omgeving van de patiënt.

Het vitaliteitsloket start in januari 2024. Er is geen effect-onderzoek aan gekoppeld. Wél zal men de voortgang nauwlettend volgen aan de hand van de PDCA-cyclus en waar nodig en mogelijk de aanpak verbeteren en verbreden.

Leefstijlmakelaar

Leefstijlmakelaar Grace de Wolf en gezondheidswetenschapper Marlinde van Dijk vertellen over het Leefstijlloket in het Amsterdam UMC. Dat bestaat sinds maart 2022. Men constateerde dat het de arts vaak aan tijd, kunde en kennis ontbreekt om met de patiënt te praten over een verandering in diens leefstijl. Vandaar dat men nu onderzoek doet naar de meerwaarde van een leefstijlloket binnen de ziekenhuiszorg.

Een natuurlijk gesprek

Ook in Amsterdam geldt dat het gedachtegoed van de patiënt als partner van toepassing is. Het is voor een succesvol traject belangrijk dat de arts in het consult wijst op het belang van een andere leefstijl. De leefstijlmakelaar kan de patiënt vervolgens helpen om ook werkelijk die leefstijl te veranderen. Daar is geen toverformule voor. ‘Het is meestal een natuurlijk gesprek,’ vertelt Grace de Wolf. ‘Vaak vraag ik de patiënt “Wat zou je jezelf gunnen?” Of: “Wat hielp je ooit bij eerdere pogingen?”’ Ze vertelt over patiënt Leah die worstelt met diabetes mellitus type 2, overgewicht en een te hoge bloeddruk. Deze klachten worden veroorzaakt door een combinatie van factoren: slaaptekort, roken, slechte voeding en te veel stress. In gesprek met Grace formuleerde Leah een viertal veranderwensen. En daaruit destilleerde Leah in samenspraak met Grace twee prioriteiten: beter slapen en stoppen met roken. Háár keuze, háár prioriteit. Grace de Wolf stelde daarop samen met haar een leefstijlplan op dat bestaat uit slaapoefentherapie en coaching bij het stoppen met roken. De patiënt krijgt hiervoor verdere begeleiding van aanbieders van leefstijlbegeleiding in de regio.

Het feit dat het leefstijlloket als aanpak onderzocht wordt op effectiviteit, kosten en procesuitkomsten maakt dat niet iedereen direct de hulp vanuit het leefstijlloket kan krijgen, vertelt Marlinde van Dijk. Dat kan erg zuur zijn voor mensen die echt nu hun leefstijl willen aanpakken maar een jaar moeten wachten. Tegelijkertijd is dat wel een belangrijk aspect van het onderzoek: er moet een controlegroep zijn om de effecten te kunnen vergelijken. Onderzoek naar het leefstijlloket wordt momenteel in Amsterdam UMC, UMCG en het Ommelander Ziekenhuis Groningen uitgevoerd (meer informatie: www.lofitleefstijlloket.nl).

Prijsvraag

Er zijn in Nederland meer van dit soort initiatieven. Vaak ook erg vergelijkbaar. In het nagesprek gaat het onder meer over de namen die de loketten zichzelf gaven. Zo kennen we naast het Leefstijlloket en het Vitaliteitsloket ook nog het Leefstijlzorgloket en het Schakelpunt Gezond Leven. Dat zorgt nog wel eens voor verwarring in een veld dat toch al niet heel overzichtelijk is. Vooralsnog is afgesproken om lokaal de eigen namen te gebruiken en in landelijke documenten het begrip ´leefstijlzorgloket´ te hanteren. Alle reden voor een prijsvraag: wat is de beste naam voor deze loketten?

De laatste bijeenkomst

Met deze bijeenkomst komt ook een einde aan de reeks bijeenkomsten van het Kennisnetwerk ‘De patiënt als partner’. Andy Schuurmans, NFU, bedankt alle deelnemers en speerpuntleiders Monique Gotschalk en Irene Jongerden voor tien mooie bijeenkomsten. ‘We staan aan de vooravond van een nieuw meerjarenprogramma. Zodra dat gereed is, volgt meer nieuws.’