Gedegen aanpak gezondheidsvaardigheden bespaart veel leed
Op 1 december organiseerde het kennisnetwerk ‘de patiënt als partner’ een boeiende online bijeenkomst over gezondheidsvaardigheden. Eén op de drie Nederlanders heeft moeite om informatie over hun gezondheid te verkrijgen, te begrijpen en te gebruiken. Onder sommige patiëntengroepen ligt dat gemiddelde nog hoger. Zo blijkt uit een onderzoek van Eline Dijkman, een van de drie sprekers, dat zelfs 64% van de vaatpatiënten op haar afdeling beperkte gezondheidsvaardigheden heeft.
Eline is verpleegkundig onderzoeker in Isala in Zwolle en werkt op de afdeling buik- en vaatchirurgie. Volgens haar hebben zorgverleners maar één keuze. Als zo’n grote groep moeite heeft om gezondheidsinformatie te begrijpen en te benutten, dan is zij samen met al haar collega-zorgverleners aan zet.
Voorlichtingsmateriaal
Ze vertelt het kennisnetwerk over haar onderzoek naar gezondheidsvaardigheden en haar voorlichtingsproject op de afdeling vaat- en buikchirurgie. “We hebben brochures voor onze patiënten met het Voorlichtingsmateriaal BeoordelingsInstrument (VBI) onderzocht en beoordeeld op begrijpelijkheid en toepasbaarheid. Dat hebben we samen met onze patiënten, verpleegkundigen en communicatieadviseurs gedaan. Op basis hiervan is samen met de doelgroep nieuw materiaal ontwikkeld.”
Haar belangrijkste boodschap is dat je altijd de doelgroep bij de beoordeling en ontwikkeling van filmpjes en folders moet betrekken. “In onze decubitusfolders waren plaatjes van de huid opgenomen. Onze patiënten dachten dat het sponsjes waren.” Haar volgende stap is het trainen van verpleegkundigen in het herkennen van beperkte gezondheidsvaardigheden, zodat het bewustzijn van dit probleem groeit.
Gezondheidsverschillen
Wie aan beperkte gezondheidsvaardigheden denkt, komt al snel uit bij Pharos, hét kenniscentrum gezondheidsverschillen. Adviseur en projectleider bij Pharos, Gudule Boland, houdt de deelnemers voor hoe groot de gevolgen kunnen zijn. Ze wijst op de grote gezondheidsverschillen in Nederland. Mensen met alleen basisschool leven gemiddeld vijftien jaar korter in goede gezondheid dan hoogopgeleiden en overlijden gemiddeld zes jaar eerder. “Dat is een breed maatschappelijk probleem en heeft dus zeker niet alleen te maken met de zorg.”
Toch verwacht Gudule dat meer bewustzijn van lage gezondheidsvaardigheden in de zorgsector zal bijdragen aan een betere gezondheid. “Als de boodschap van de zorgverlener niet overkomt, heeft dat een negatief effect op de uitkomsten van de zorg. En als patiënten niet snappen wat er aan de hand is, kunnen ze niet samen beslissen over hun behandeling.” Gudule pleit voor begrijpelijk voorlichtingsmateriaal en persoonsgerichte informatie in de spreekkamer. Het beste advies blijft om altijd aan patiënten terug te vragen wat er is besproken. “Dat is de enige manier om te na te gaan of je uitleg duidelijk genoeg was.”
Ze is blij dat het NFU-consortium aandacht besteedt aan dit onderwerp en hoopt dat het hoog op de agenda komt bij de Raden van Bestuur en bij zorgprofessionals, vertelt ze na de bijeenkomst.
Naar een gezondheidsvaardig ziekenhuis
Dat is precies waar het Amsterdam UMC aan werkt, zo blijkt uit de presentatie van Manon Stockmann. Als programmaleider diversiteit in cultuur en taal is ze ook voorzitter van de expertisegroep gezondheidsvaardigheden. “Langzaam worden medewerkers zich ervan bewust dat wat zij normaal vinden dat niet zo voor de patiënt hoeft te zijn. Veel patiënten verstaan onze ziekenhuistaal niet.” Bekende voorbeelden zijn: ‘U bent niet doorgeënterd’, ‘u moet morgen nuchter verschijnen’ en ‘we gaan u naar de Thorax brengen’.
Hoewel er in het Amsterdam UMC zeker goede voorbeelden zijn, is nog niet iedere medewerker zich bewust van deze kennis- en vaardighedenkloof. Manon: “Daarom willen we een gezondheidsvaardig ziekenhuis worden en ontwikkelen we hier organisatiebeleid voor. We willen zo een stevige basis leggen. Dat betekent dat we onze communicatie steeds meer afstemmen op de patiënten en hen veel meer op maat gaan benaderen. Ook inventariseren we hoe dit thema verankerd is in het onderwijs. Er is al een pool opgeleid die zorgprofessionals gaat trainen. We willen het echt structureel aanpakken.”
Die aanpak zou ze graag nog verder verbreden. “Je ziet dat ieder ziekenhuis wat aan gezondheidsvaardigheden doet. Overal investeren we in pictogrammen en animaties. Mijn oproep is om dat te bundelen. Ook omdat je dergelijk materiaal altijd moet testen bij de doelgroep.”
De drie sprekers zijn het er roerend over eens dat er veel leed valt te besparen. "Denk alleen maar aan al die mensen die hun medicatie verkeerd hebben ingenomen, omdat ze niet goed begrepen hoe dat moest."